Jarosław Pych, Michał Mackiewicz. Trofea wojny polsko - bolszewickiej 1919-1920

Wskrzeszone po latach niewoli państwo i tworzona w ogniu walk armia, odniosły spektakularne zwycięstwo nad bolszewicką Rosją. Miarą triumfu były liczne trofea. Większość z nich - o utylitarnym, użytkowym charakterze - zasiliła arsenał Wojska Polskiego, cierpiącego szereg braków w sprzęcie bojowym. Tylko nieliczne, przede wszystkim znaki bojowe Armii Czerwonej, zabrano z myślą o przekazaniu ich do muzeów. 20 lat temu ukazała się poświęcona im publikacja. Ta, którą dzisiaj oddajemy do rąk czytelników ujmuje temat znacznie szerzej i uwzględnia wszystkie zdobycze wojny z lat 1919-1920 znajdujące się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego. Oprócz weksyliów są to pieczęcie, dokumenty, a także broń, umundurowanie i odznaki. Szczególną wartość wśród nich posiadają trofea przekazane do muzeum wraz z informacjami dotyczącymi okoliczności zdobycia. Dzięki temu możemy je przypisać konkretnym bitwom i kampaniom tamtej wojny: operacji wileńskiej (kwiecień 1919 roku), wyprawie kijowskiej (kwiecień-maj 1920 roku) czy bitwie warszawskiej (sierpień 1920 roku). Z tą ostatnią związany jest sztandar 101 Pułku Strzeleckiego, jedyny pułkowy znak bojowy Armii Czerwonej zachowany w polskich zbiorach. Było ich znacznie więcej, ale w latach 50-tych ubiegłego wieku uznano je za ,,politycznie niepoprawne" i oddano do Związku Radzieckiego. Pozostała przedwojenna dokumentacja i rysunki. Niektóre pamiątki utracono w zawierusze II wojny światowej, która okazała się dla muzeum katastrofalna pod względem żołnierskiego uzbrojenia i wyposażenia bojowego.

To między innymi dlatego zbiór trofeów z lat 1919-1920 wydaje się skromny. Zaledwie kilkadziesiąt pamiątek, czasami mało efektownych lub pozbawionych dodatkowych informacji. Jednak ich wartość historyczna jest ogromna. To niemi świadkowie jednego z najwspanialszych i, co ważne, samodzielnie odniesionych polskich zwycięstw w całej ponadtysiącletniej historii. Trofea okupione krwią naszych żołnierzy, złożone w Muzeum Wojska Polskiego - świątyni sławy oręża polskiego.